سیدمحمدمهدی طباطبایی حکیمسیدمحمدمهدی حکیم، پسر سوم آیت‌الله سیدمحسن حکیم و از علمای شیعه نجف اشرف بود. ۱ - تحصیلاتتحصیلات حوزوی را در حوزه علمیه نجف، زیرنظر استادانی مانند سیدمحمدباقر صدر، شیخ محمدتقی آل‌فقیه، از مراجع لبنان، شیخ حسین حلی، محمدامین زین‌الدین و سیدابوالقاسم خویی به پایان رساند. [۱]
خرسان، صلاح، حزب الدعوة الاسلامیة: حقائق و وثائق، ج۱، ص۷۷، فصول من تجربة الحرکة الاسلامیة فی العراق خلال ۴۰ عاماً، دمشق ۱۴۱۹/۱۹۹۹.
[۲]
امینی، محمدهادی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۱، ص۴۲۵ـ۴۲۶، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
سیدمحمدمهدی به همراه شخصیت‌هایی مانند سیدمحمدباقر صدر، یکی از مؤسسان حزب‌الدعوة الاسلامیة در ۱۳۳۷ش بود. [۳]
خرسان، صلاح، حزب الدعوة الاسلامیة: حقائق و وثائق، ج۱، ص۶۳ـ۶۴، فصول من تجربة الحرکة الاسلامیة فی العراق خلال ۴۰ عاماً، دمشق ۱۴۱۹/۱۹۹۹.
[۴]
ادیب، عادل و حسین موسوی، حزب الدعوه اسلامی عراق: پیشینه تاریخی و اندیشه سیاسی، ج۱، ص۱۱ـ۱۲، تهران ۱۳۸۳ش.
وی در ۱۳۴۲ش، به نمایندگی پدر خود، عازم بغداد شد. او در تأسیس مدارس امام جواد (علیه‌السلام) در بغداد و کاظمیه و دانشکده اصول دین (کلیة اصول‌الدین) شرکت داشت و یکی از مدرسان این دانشکده بود. وی همچنین از مؤسسان جماعت‌العلماء فی‌النجف الاشرف بود و از شخصیت‌های محوری آن به شمار می‌آمد. [۵]
خرسان، صلاح، حزب الدعوة الاسلامیة: حقائق و وثائق، ج۱، ص۷۷ـ۷۸، فصول من تجربة الحرکة الاسلامیة فی العراق خلال ۴۰ عاماً، دمشق ۱۴۱۹/۱۹۹۹.
[۶]
امین، حسن، مستدرکات اعیان‌الشیعه، ج۳، ص۲۶۱، بیروت ۱۴۰۸ـ۱۴۱۶/ ۱۹۸۷ـ۱۹۹۶.
۲ - ترک عراقسید محمدمهدی حکیم در جنبش اسلامی عراق در دهه ۱۳۴۰ش و مقابله با اقدامات دین‌ستیزانه حکومت‌های وقت نقش بسزایی ایفا نمود. به همین دلیل حزب بعث حاکم، در ۱۳۴۸ش او را به ارتباط با کشورهای خارجی و تلاش برای براندازی دولت و همکاری با کرد‌ها در مبارزه با حکومت وقت متهم کرد و درصدد دستگیری وی برآمد. بنابراین سیدمحمدمهدی مجبور شد عراق را ترک کند و به عربستان سعودی برود. او از آن‌جا به اردن، ایران و پاکستان سفر کرد و در ۱۳۵۰ش عازم دبی شد. [۷]
خرسان، صلاح، حزب الدعوة الاسلامیة: حقائق و وثائق، ج۱، ص۷۸، فصول من تجربة الحرکة الاسلامیة فی العراق خلال ۴۰ عاماً، دمشق ۱۴۱۹/۱۹۹۹.
[۸]
عجلی، شمران، الخریطة السیاسیة للمعارضة العراقیة، ج۱، ص۳۸۹، لندن ۲۰۰۰.
۳ - فعالیتدر آن‌جا فعالیت‌های خود را از سرگرفت و در تأسیس شورای اوقاف جعفری (مجلس الاوقاف الجعفری)، ساختن مدارس و مساجد مانند مسجد امام علی (علیه‌السلام)، و پایه‌گذاری جمعیت‌های خیریه مانند صندوق نیکوکاری و احسان (صندوق البروالاحسان) مشارکت فعال داشت [۹]
خرسان، صلاح، حزب الدعوة الاسلامیة: حقائق و وثائق، ج۱، ص۷۸، فصول من تجربة الحرکة الاسلامیة فی العراق خلال ۴۰ عاماً، دمشق ۱۴۱۹/۱۹۹۹.
[۱۰]
امین، حسن، مستدرکات اعیان‌الشیعه، ج۳، ص۲۶۱، بیروت ۱۴۰۸ـ۱۴۱۶/ ۱۹۸۷ـ۱۹۹۶
.او در عراق تحت تعقیب بود، از این‌رو در ۱۳۵۹ش برای مدت کوتاهی در دمشق اقامت گزید و پس از آن به لندن رفت. در آن‌جا در ۱۳۶۱ش، جنبش گروه‌های اسلامی عراق (حرکة الافواج الاسلامیة العراقیة) را پایه‌گذاری نمود که هدف آن ایجاد هماهنگی بین گروه‌های مخالف حکومت حزب بعث در اروپا بود. علاوه بر آن، وی در تأسیس انجمن اسلامی جهانی اهل‌بیت (رابطة أهل‌البیت الاسلامیة العالمیة)، کانون اهل‌بیت (مرکز اهل‌البیت)، کمیته حمایت از آوارگان عراقی (لجنة رعایة المُهَجَّرین العراقیین)، و سازمان حقوق بشر در عراق (منظمة حقوق‌الانسان فی‌العراق) بسیار مؤثر بود. [۱۱]
خرسان، صلاح، حزب الدعوة الاسلامیة: حقائق و وثائق، ج۱، ص۷۸ـ۷۹، فصول من تجربة الحرکة الاسلامیة فی العراق خلال ۴۰ عاماً، دمشق ۱۴۱۹/۱۹۹۹.
[۱۲]
عجلی، شمران، الخریطة السیاسیة للمعارضة العراقیة، ج۱، ص۳۹۰، لندن ۲۰۰۰.
انجمن اسلامی جهانی اهل‌بیت اولین همایش خود را در ۱۳۶۲ش در لندن برگزار کرد و سیدمحمدمهدی حکیم به دبیر کلی آن انتخاب شد. این انجمن از جمعیت‌های اسلامی نقاط مختلف جهان تشکیل می‌شد. سیدمحمدمهدی حکیم، همچنین کانون اهل‌بیت را در ۱۳۶۲ش و با همکاری سیدمحمد بحرالعلوم تأسیس کرد که به امور عراقی‌های ساکن در بریتانیا رسیدگی می‌نمود. کمیته حمایت از آوارگان عراقی، برای آوارگان عراقی در ایران کمک‌های مالی فراهم می‌کرد. سازمان حقوق بشر در عراق نیز موارد نقض حقوق بشر از سوی رژیم بعثی را افشا می‌کرد. [۱۳]
خرسان، صلاح، حزب الدعوة الاسلامیة: حقائق و وثائق، ج۱، ص۷۹، فصول من تجربة الحرکة الاسلامیة فی العراق خلال ۴۰ عاماً، دمشق ۱۴۱۹/۱۹۹۹.
۴ - تاریخ شهادتسید محمدمهدی حکیم سه بار از سوءقصد نجات یافت، اما در ۲۷ دی ۱۳۶۶ که به دعوت جبهه اسلامی ـ ملی سودان (الجبهة الاسلامیة القومیة) در این کشور حضور یافته بود، توسط عوامل بعثی به شهادت رسید. [۱۴]
عجلی، شمران، الخریطة السیاسیة للمعارضة العراقیة، ج۱، ص۳۹۰، لندن ۲۰۰۰.
[۱۵]
امینی، محمدهادی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۱، ص۴۲۷، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
[۱۶]
خرسان، صلاح، حزب الدعوة الاسلامیة: حقائق و وثائق، ج۱، ص۷۹ـ۸۰، فصول من تجربة الحرکة الاسلامیة فی العراق خلال ۴۰ عاماً، دمشق ۱۴۱۹/۱۹۹۹.
۵ - فهرست منابع(۱) صلاح خرسان، حزب الدعوة الاسلامیة: حقائق و وثائق، فصول من تجربة الحرکة الاسلامیة فی العراق خلال ۴۰ عاماً، دمشق ۱۴۱۹/۱۹۹۹. (۲) محمد هادی امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲. (۳) عادل ادیب و حسین موسوی، حزب الدعوه اسلامی عراق: پیشینه تاریخی و اندیشه سیاسی، تهران ۱۳۸۳ش. (۴) حسن امین، مستدرکات اعیان‌الشیعة، بیروت ۱۴۰۸ـ۱۴۱۶/ ۱۹۸۷ـ۱۹۹۶. (۵) شمران عجلی، الخریطة السیاسیة للمعارضة العراقیة، لندن ۲۰۰۰. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خاندان حکیم»، شماره۶۳۹۸. |